Alçı Vitray Nedir?
Alçı Vitray Nedir?
Alçı Vitray: Bağlantı elemanı olarak alçının kullanıldığı, cam parçalarının alçıyla birleştirildiği vitray tekniğidir. Türkler pencerelerinin ahengine uygun eğik çizgileri tercih etmişlerdir. Kıvrak bitki ve çiçek motiflerinin yanı sıra yazı v.b elemanları kullanılmıştır. Bu tekniğe alçılı pencere, nakışlı veya alçılı vitray denir.
Türk alçı pencerelerinde kompozisyon iç süslemelerle birlikte nitelendirilirdi. Çünkü Türk binalarının içi aydınlıktı bir ortaçağ katedralindeki gibi içeriden sadece renkli pencere göze batmıyordu, diğer iç süslemelerle birlikte renkli pencereler de görünüyordu. Alçı pencere camlarında boyaya rastlanmaz, yalnızca camın öz rengi kullanılmıştır. Bunlar sonradan boyama olmayıp camın yapımı sırasında renklendirme yapılmış camlardır.
Geleneksel alçı vitray (pencere) yapımında ilk olarak vitrayın renkli kartonu hazırlanır. Özellikle büyük alanlarda taşıyıcı elemanlara dikkat etmek gerekir.
Bütünü meydana getirecek olan parçalar oluşturulur. Bu parçaları tutacak bölmeler gerek pencerelere, gerekse pencere içinde kullanılan biçimlere uygun ve onlarla denge kuracak büyüklükte olmalıdır. Hazırlanan vitray kartonu 1/1 oranında bir kâğıda çizilir, renklendirme gerekmez. Daha sonra parlak yüzlü, dayanıklı ve pencere büyüklüğünü biraz aşan bir tahta altlık hazırlanır. Bu tahta su etkisiyle dönmeyecek cinsten olmalıdır. Altlık yatay olarak konulur bunun üzerine, vitrayın oturacağı yerler çizilir. Çerçeveyi oluşturacak kadranlar çizgiler üzerine çakılır, sonra vitrayın deseni tahta üzerine alçı konturlar iyice belli olacak şekilde çıkartılır. Renkli camlar alçının içine girebilmesi için desende görülen camlardan biraz daha büyük olarak kesilir.
Alçıya verilecek yüksekliğin yarısı kadar yükseklikte çamur (kil) tabakalar hazırlanır. Bu çamur tabakalarından desendeki cam büyüklüğü kadar ikişer parça çıkarılır ve tahta üzerindeki yerlerine konulur, sonrada camlar üzerine yerleştirilir. Cam üzerine ikinci parçalar (kil parçaları) konulur, ya da tahta üzerine sıvama çamurçekilir. Desenin bulunduğu kâğıt, çamur üzerine yatırılır, çizgiler üzerinden sivri uçlu bir kalem veya benzeri bir cisimle gidilerek desen çok ince oyuklar halinde kil üzerine çıkartılır. Daha sonra cam gelecek yerlerin etrafı oyulur ve camlar yerlerine yerleştirilir. Üzerine kil tabakaları konulur. Bu işlemler bittikten sonra çamurların alt ve üst tarafında birçok kanalcıklar ve adacıklar meydana gelmiştir, aynı boşluklar camları da çevrelemektedir. İkinci iş hazırlanan alçının bu kanallara dökülerek doldurulmasından oluşmaktadır.
“Dökme işlemi süratli olmalıdır. İlk dökülenle son dökülen alçılar arasında tabakalaşma olmamalıdır. Gerektiğinde alçının sertleşmesi geciktirilebilir. Alçı dökülmeden önce tahta yüzeyler bezir ile yağlanarak alçının tahtaya yapışması önlenir. Alçı donduktan sonra dik duruma getirilir. Çamurlar temizlenerek camlar meydana çıkarılır. Şayet üst tarafın çamurları yerdeyken çıkarılırsa, kaldırma işlemi daha kolay olur. Çamurları çıkarılan alçı pencerenin motiflerini düzeltmek ve incelemek için keskin, sivri uçlu bir bıçak kullanılır.
Çok ince alçı vitrayların yapılışı daha farklıdır. Camlar iki taraflı alçıya gömülmez. Çünkü bu işlem dantel gibi ince vitraylarda çok güç uygulanır. Hazırlanan şekil yine çamur odacıklarla doldurulur. Geri kalan kanalcıklar birbirleriyle bağlantılı halde olmalıdır. Aksi halde alçı bağlar birbirini tutmazlar. Çamur etrafındaki kanalcıklara alçı dökülür. Alçı dolduktan sonra çamurlar çıkarılır. Camlar boşluklardan biraz büyük kesilir, camların oturacağı yerler cam kalınlığından 1–2 mm derin ve cam boyutlarından 1–2 mm büyük oyulur. Camlar bu oyuklar üzerine oturtulur ve üzerine sıvama alçı çekilir. Sıvama çekilen alçı, camlarla yuvaları arasındaki boşlukları doldurur ve camların alçıya bağlanması sağlanır. Sıvama alçı çekilir çekilmez cam üstleri silinmelidir.
Füzyon Eritme Vitray: Diğer adı ile eritme vitray olan füzyon tekniği, parça şeklindeki olan camların bu tekniğe uygun olan bir fırında doğru olan sıcaklıkta eriyerek, birleşmesi sonucunda ortaya çıkan şekline füzyon vitray tekniği denir.İşin en hassas konusu çok çeşitli vitray camlarının birbirlerini eriyip,kaynaşacapı için kimyalarının birbirlerine uyması gerekmektedir. Aksi halde camlar maalesef kırılma işlemi gerçekleşecek buda doğru sonucu vermeyecektir.
Bu işlem ya camlar fırındayken yada daha sonrada mutlaka kırılabilir.
